खेळ,खेळाचे प्रकार व माहिती

खेळ,खेळाचे प्रकार व माहिती
संकलित - कुलदिप बोरसे.


खेळ
१)कुस्ती
            कुस्ती हा खेळ फार पूर्वीपासून खेळला जाणारा एक मर्दानी खेळ आहे. हा दोघांमध्ये खेळला जातो. डाव, चपळता , निर्णयक्षमता या खेळात महत्त्वाची असते. या खेळात अनेक डाव असतात . उदाहरणार्थ, कलाजंग, ढाक, मोळी, निकाल, आतील व बाहेरील टांग, एकेरी पट, दुहेरी पट, गदालोट, एकचाक, धोबीपछाड इत्यादी. हा खेळ भारतात तसेच इतर अनेक देशांमध्ये लोकप्रिय आहे.

भारतातील कुस्ती ही तांबड्या मातीत खेळली जाते. कुस्तीचे ऒलिंपिक सामने एका जाड सतरंजीवर खेळले जातात.

या खेळात फ्रीस्टाईल कुस्ती नावाचा एक उपप्रकार आहे.
२)मल्लखांब
             मल्लखांब अथवा मलखांब हा एक व्यायाम प्रकार आहे. हा एक कसरतींचा खेळ प्रकारही आहे. मल्लांनी साथीदाराच्या अनुपस्थितीत सराव करण्यास मल्लखांब वापरला जातो. हा कुस्तीला पूरक व्यायामप्रकार आहे.


कसरतींचा खेळ
कमीतकमी वेळात शरीराच्या प्रत्येक भागाला जास्तीत जास्त व्यायाम देणारा जगातील एकमेव क्रीडा प्रकार असे मल्लखांब खेळाचे वर्णन केले जाते.

स्वरूप

लाकडी स्तंभ
मल्लखांब हा सागवानी किंवा शिसमाच्या लाकडाचा एक स्तंभ असतो. याची उंची सुमारे साडे आठ फूट असते. हा खांब सरळ, गुळगुळीत, वर डोक्याच्या बाजूला निमुळता होत जाणारा असतो. या प्रकाराला पुरलेला मल्लखांब म्हणतात. तो जमिनीच्या आत पक्का बसवलेला असतो. त्याच्या जमिनीवरील भागाचा आकार वर गोल , मग अरुंद भाग खाली भक्कम खांब असा असतो.

दोरी
हा हलता मलखांबाचा प्रकार सुताच्या टांगलेल्या दोरखंडावर केला जातो. हा दोर वीस फूट लांब असतो. या सुताच्या दोरीला नवार पट्टीचे आवरण केलेले

असते. त्यामुळे दोरीवर पकड करणे सोपे जाते.
वेताचा मल्लखांब संपादन करा
वेतावर केला जाणारा प्रकार.
३)फुटबॉल
*⚽फुटबॉल⚽*
           हा जगातील सर्वांत लोकप्रिय खेळ आहे. फुटबॉलच्या संघात अकरा खेळाडूंचा समावेश असतो. हा मैदानी खेळ मुख्यतः हिरवळ असलेल्या मैदानात खेळला जातो. मैदानाच्या दोन टोकांना उभारलेल्या गोलजाळ्यात चेंडू पोहोचवणे असे या खेळाचे उद्दिष्ट आहे. गोलरक्षक वगळता इतर दहा खेळाडूंनी चेंडूला हात लावणे नियमबाह्य ठरते. जो संघ अधिक वेळा गोलजाळ्यात चेंडू पोहोचवेल(गोल करेल) तो संघ विजेता ठरतो.

सर्वोच्च संघटना फिफा

उपनाव
असोशिएशन फुटबॉल, सॉकर, फुटी, "द ब्युटीफुल गेम", "द वर्ल्ड

गेम"
सुरवात मध्य १९ वे शतक ब्रिटन

माहिती
कॉन्टॅक्ट हो
संघ सदस्य ११ खेळाडू

 संघागणिक
मिश्र हो, स्वतंत्र स्पर्धा
वर्गीकरण सांघिक खेळ, चेंडू खेळ

साधन फुटबॉल
मैदान फुटबॉल मैदान

ऑलिंपिक इ.स. १९००
२१ मे १९०४ रोजी पॅरीस येथे फ्रान्स, बेल्जियम,

 नेदरलँड(हाॅलंड), डेन्मार्क, स्पेन, स्वीडन आणि स्वित्झर्लंड या देशांनी फेडरेशन इंटरनॅशनेल डे फुटबॉल असोसिएशन (फिफा) ही संघटना स्थापन केली. इ.स. १८६३ साली फुटबॉल असोसिएशन या इंग्लंडमधील संघटनेने फुटबॉल खेळास नियमबध्द केले. आंतरराष्ट्रीय सामन्यांचे आयोजन फेडरेशन इंटरनॅशनेल डे फुटबॉल असोसिएशन (फिफा) ही संघटना करते. या खेळातील अत्यंत लोकप्रिय स्पर्धा फुटबॉल विश्वचषक होय.

१९६२ च्या विश्वचषक स्पर्धेत चिली व इटली यांच्यातील सामन्यात पंच म्हणून काम बघणारे इंग्लिश पंच केन ॲस्टन हे रेड व यलो कार्डाचे जनक आहेत. त्यानंतर १९७०च्या विश्वचषक स्पर्धेत या कार्ड्सची सुरवात झाली आणि त्यानंतर संपूर्ण जगभरात याला मान्यता मिळाली. केवळ फुटबाॅलच नव्हे तर इतर अनेक खेळांमध्ये याचा वापर केला जातो.

*♻खेळाचे स्वरूप♻*

हा खेळ एका गोलाकृती चेंडूने खेळला जातो. यात ११ जणांचे दोन संघ असतात. नव्वद मिनिटांचा एक सामना असतो. सामन्यात ४५ मिनिटांनंतर १५ मिनिटे कालावधीचा मध्यंतर होत

*♻महत्त्वाच्या संघटना♻*

फिफा : फेदेरात्सिओन इंटरनात्सिओनाल दे फुटबॉल आसोसिआत्सिओन
युएफा : युनिअन युरोपिअन दे फूटबॉल असोसिएशन
ए.एफ.सी : असिअन फुटबॉल कॉन्फेडरेशन
सी. ए. एफ: कॉन्फेडरेशन आफ्रिकान डे फुटबॉल
कोन्काकाफ : द कॉन्फेडरेशन ऑफ नॉर्थ ,सेंट्रल अमेरिका आणि करिबिअन फुटबॉल


*मुख्य आंतरराष्ट्रीय स्पर्धा*

फुटबॉल विश्वचषक
युरो चषक
कोपा अमेरीका
मर्डेका चषक

*♻राष्ट्रांतर्गत/आंतरराष्ट्रीय क्लब स्पर्धा♻*

इंग्लिश प्रिमियर लीग
स्पॅनिश ला लीगा
इटालियन सेरी आ

यु. ए. फा. चँपियन्स लीग
यु.ए.फा. कप
एफ. ए. कप

बुन्डेसलीगा - जर्मनी
लीग वन(1) - फ्रान्स
आय लीग - भारत

*♻नियमांचाही थोडा मागोवा घेतला पाहिजे..*♻

  खेळाचे मैदान : कृत्रिम किंवा नैसर्गिक मैदानावर हा खेळ खेळता येऊ शकतो. हे मैदान हिरव्या रंगाचे आणि चौकोनी आकाराचे असायला हवे. एकूण मैदानाचे दोन भाग असतात.
*   फुटबॉल : एका विशिष्ट दाबाचा, चामडय़ापासून बनलेला ६८-७० सेंमी आकाराचा चेंडू वापरण्यात येतो. गोल झाल्यानंतर किंवा पंचांनी सामना थांबवल्यानंतर मैदानात फुटबॉल दिसता कामा नये. अन्य वेळी चेंडू मैदानातच असायला हवा.
*   खेळाडू : प्रत्यक्ष सामन्यादरम्यान दोन्ही संघांना ११ खेळाडू खेळवता येतात (त्यात एका गोलरक्षकाचा समावेश असतो). एखाद्या संघात सातपेक्षा कमी खेळाडू असतील तर सामन्याला सुरुवात होऊ शकत नाही.
*   साहित्य : खेळाडूंनी फुटबॉल जर्सी, शॉर्ट पँट, स्टॉकिंग्ज, आणि बूट घालणे सक्तीचे असते.
*   पंच : खेळाच्या नियमांनुसार पंचांनी दिलेले नियम मान्य करणे आणि त्यांचा आदर करणे गरजेचे असते.
*   साहाय्यक पंच : मैदानावरील मुख्य पंचाच्या मदतीला दोन साहाय्यक पंचही असतात.
*   सामन्याची वेळ : प्रत्येक सामना हा दोन सत्रांमध्ये ४५ मिनिटांचा खेळवला जातो. मध्यंतरानंतर १५ मिनिटांपेक्षा जास्त काळ विश्रांती घेता येत नाही. एखादा खेळाडू जायबंदी झाला किंवा दुखापतीनिमित्त अधिक वेळ गेला तर तो तितका वेळ समाविष्ट करण्यात येतो.
*   सामन्याची सुरुवात : सामन्याच्या सुरुवातीला नाणेफेकीचा कौल घेण्यात येतो. ज्या संघाने नाणेफेकीचा कौल जिंकला असेल त्या संघाला मैदानाची एक बाजू निवडण्याची संधी देण्यात येते, तर पराभूत संघाच्या खेळाडूने मैदानाच्या मध्यभागापासून फुटबॉलला किक लगावून सामन्याला सुरुवात करायची असते. मध्यंतरानंतर दोन्ही संघांच्या गोल करण्याच्या दिशा बदलल्या जातात. गोल झाल्यानंतर ज्या संघाने गोल स्वीकारला असेल, त्या संघाला पुन्हा खेळ सुरू करण्याची संधी दिली जाते.
४)धावण्याच्या शर्यती
             यात लघू, मध्यम व दीर्घ पल्ल्यांच्या शर्यतींचा अंतर्भाव होतो. ही अंतरे क्रमश: लघू १०० ते ४०० मी.; मध्यम ४०० ते १०,००० मी. व दीर्घ १०,००० मी. ते मॅराथॉन शर्यत - ४२,१९५ मी. (२६ मैल ३८५ यार्ड) अशी असतात.
धावमार्गाच्या आतील मार्ग हा धावण्याच्या प्रत्यक्ष अंतरापेक्षा सु. किमान ३० सेंमी. (१’) आतील बाजूस आखतात. धावत असताना स्पर्धकाच्या शरीराची डावी बाजू धावमार्गामध्ये आतील बाजूस असावी लागते.
शर्यतीचा शेवट जेथे होतो, तेथे दोन खांबांच्या मध्ये एक अंतिम रेषा आखलेली असते. त्या रेषेपलीकडे गेल्याशिवाय खेळाडूने ती रेषा ओलांडली, असे होत नाही. निकाल सुलभ व्हावा, म्हणून अंतिम रेषेवरील दोन्ही खांबांच्या दरम्यान सु. १·२२ मी. (४’-१’’) उंचीवर जाड लोकरीचा धागा बांधलेला असतो.
५) लांब उडी
            सुमारे २० मी. अंतरावरून धावत येऊन फळीवर एक पाय रोवून हौद्यात लांबवर दोन्ही पायांनी उडी मारणे, म्हणजे लांब उडी होय. ही लाकडाची फळी १·२१ मी. (४’) लांब व २० सेंमी. (८’) रुंद असते, तिला उड्डाण फळी (टेकऑफ बोर्ड) म्हणतात. स्पर्धकाचा पाय वा पायाचा काही भाग या फळीपलीकडे गेल्यास ती उडी बाद ठरवतात. स्पर्धकाने उडी मारल्यानंतर शरीराच्या सर्वांत मागच्या भागाचा हौद्यातील जमिनीस वा गादीस स्पर्श होईल, त्या ठिकाणापासून फळीपर्यंतचे अंतर मोजले जाते. लांब उडी मारण्याच्या दोन प्रमुख पद्धती आहेत : (१) नी टेक्, (२) हिच किक्.
‘नी टेक्’ मध्ये फळीवरून उडी घेतल्यावर गुडघे छातीजवळ आणले जातात आणि उडी घेतल्यावर विरुद्ध बाजूचा हात व पाय उंच व समोर धरला जातो. ‘हिच किक्’ पद्धती आंतरराष्ट्रीय पातळीवर सर्वमान्य झाली आहे. या उडीत स्पर्धक हवेत गेल्यावर धावगती तशीच पुढे चालू ठेवतो. या उडीत धावत येणे (ऍप्रोच रन), फळीवर पाय टेकून उडी घेणे (टेकऑफ), हवेतील उड्डाण (फ्लाइट) आणि जमिनीवर येणे (लँडिंग) असे चार ठळक टप्पे असतात.

६) उंचउडी
उंच उडी

यांत दोन बाजूंना दोन उभे खांब (अपराइट्स) असून, त्यांतील अंतर ३·६६ ते ४ मी. (१२’ ते १३’-२ १/४’’) असते. या आधारभूत खांबांवर आडवी दांडी (क्रॉसबार) बसवलेली असते. दोन्ही बाजूंच्या आधारभूत खांबांना प्रत्येकी अर्ध्या इंचावर आरपार भोके असून, त्यांत खिट्ट्या घालून त्यांवर आडवी दांडी ठेवली जाते आणि त्यावरून पलीकडे स्पर्धक उडी मारतात. स्पर्धेच्या प्रारंभी आडवी दांडी टप्प्याटप्प्याने वरवर सरकवली जाते. याबाबत घोषणा करून स्पर्धकांना कल्पना दिली जाते. आंतरराष्ट्रीय स्पर्धांत सामान्यत: १·६० ते १·६७ मी. (५‘-३’’ ते ५’-६’’) एवढ्या उंचीपासून उडीला प्रारंभ करतात. स्पर्धकाला तीन संधी मिळतात. उडी मारताना स्पर्धकाचा दांडीला स्पर्श झाला तरी चालतो.
उंच उडी मारण्याच्या तीन पद्धती रूढ आहेत : (१) स्ट्रॅडल, (२) वेस्टर्न रोल व (३) सीझर्स. ‘स्ट्रॅडल’ पद्धतीने उडी मारताना प्रथम उजवा पाय पलीकडे जाणे आवश्यक असते. त्याच वेळी तोंडाची व शरीराची दिशा जमिनीकडे करून शेवटी डावा पाय दांडीपलीकडे न्यायचा असतो. या पद्धतीत शरीर दांडीला समांतर आडव्या स्थितीत पलीकडे नेले जाते. ही पद्धती जास्त प्रचलित आहे.

वेस्टर्न रोल’ पद्धतीने उडी मारताना सगळे शरीर डाव्या पायावर उसळी घेऊन, हवेत एकदम उचलून, आडव्या दांडीवर किंचित तिरके करून व दोन्ही पाय छातीजवळ घेऊन पलीकडे जाणे आवश्यक असते. अमेरिकेच्या जॉर्ज होराईन याने ही पद्धती शोधून काढली. आंतरराष्ट्रीय स्पर्धांत ती प्रमाणितही धरली जाते.
‘सीझर्स’ म्हणजे कात्री पद्धतीच्या उडीत प्रथम उजवा किंवा डावा पाय व त्यानंतर मागील पाय आडव दांडीवरून पलीकडे न्यायचा असतो. मात्र स्ट्रॅडलप्रमाणे यात तोंड वा पोट जमिनीच्या दिशेला करावे लागत नाही.
या तीन पद्धतींशिवाय अमेरिकेच्या रिचर्ड फॉसबरीने (१९४७-) एक नवीनच पद्धती मेक्सिको ऑलिंपिकमध्ये (१९६८) शोधून काढली, ती ‘फॉसबरी’ शैली म्हणून ओळखली जाते. त्यात हवेत उडी मारल्यावर स्पर्धक १८० अंशाने वळतो आणि आडव्या दांडीवरून पालथा होऊन प्रथम डोके वरच्या बाजूस व नंतर पाय आडव्या दांडीपलीकडे नेऊन पाठीवर फोमरबर मॅटवर पडतो. या पद्धतीने उडी मारून फॉसबरीने ऑलिंपिक स्पर्धांतील जागतिक उच्चांक (७’ ४ १/२’’ = २·२४ मी.) नोंदवला. हे आधुनिक तंत्र ‘फॉसबरी फ्लॉप’ म्हणून ओळखले जाते आणि अलीकडच्या काळात जागतिक दर्जाच्या खेळाडूंमध्ये जास्त लोकप्रिय ठरले आहे.
७) लगोरी
              लगोरी हा एक भारतातील पारंपरिक खेळ असून यास ‘लिंगोरचर’ असेही म्हणतात. संत एकनाथांच्या गाथेत या खेळाचा निर्देश आढळतो. पेशवाईतही तो खेळला जात असल्याचे उल्लेख सापडतात. या खेळात दोन संघ असतात. खेळाचा उद्देश म्हणजे यात असलेल्या लगो-या एकावर एक ठेवणे. त्या चेंडूने विस्कळीत करणे (म्हणजेच फोडणे) व परत विरुद्ध बाजूच्या संघाने ज्या चेंडूने लगोरी फोडली आहे, त्याच चेंडूने लगो-या रचणा-या संघास बाद करणे. असे बाद न होता जो संघ फोडलेली लगोरी अधिकवेळा लावील, तो संघ विजयी होतो.
या खेळात वापरल्या जाणा-या चपट्या लाकडी गोल ठोकळ्यांना लगोरी म्हणतात. ही लगोरी पारंपरिक, विनासंयोजित खेळामध्ये फरशीच्या वा विटांच्या तुकड्यांची असे. मात्र आता बाजारात, एकापेक्षा एक होत लहान जाणा-या देवळाच्या शिखराप्रमाणे किंवा शंकूच्या आकारासारखा निमुळत्या होत गेलेल्या सात वर्तुळाकार, रंगीत, गोल आकारांचा लगोरी संच मिळतो. त्या फोडण्यासाठी टेनिसचा चेंडू वापरतात.
लगो-या व चेंडू एवढेच साहित्य, साधे-सोपे नियम आणि छोटे मैदान यामुळे हा खेळ बालकांना खेळण्यास सुलभ व प्रिय ठरतो.

लगो-याचे मैदान
६ ते १३ वयोगटाच्या मुलामुलींसाठी हा खेळ साधारणपणे योग्य आहे. या खेळासाठी १८.२८ मी. ते ३०.४८ मी (६० ते १०० फूट) व्यासाचे एक वर्तुळ आखून घेतात. त्याची परीघरेषा ही अंतिम मर्यादा मानतात. या मोठ्या वर्तुळाच्या मध्यभागी एक छोटे वर्तुळ लगोरी ठेवण्यासाठी आखतात. लावताना लगोरी ही येथे रचावी लागते. सात वा अकरा खेळाडूंचे असे दोन संघ असतात. प्रत्येक संघातील एक-एक खेळाडू लगोरी फोडण्यास येतो. लगोरी फोडण्यासाठी तीन वेळा चेंडू मारण्याची संधी मिळते. लगोरी फोडणारा लागोरीच्या एका बाजूला नेमक्षेत्रात व त्याचा लगोरी फोडता फोडता लगोरीकडून मागे जाणारा चेंडू अडविण्यासाठी एक क्षेत्ररक्षक मागे उभा असतो. इतर १० क्षेत्ररक्षक आखलेल्या मोठ्या वर्तुळात लगोरी रचणा-या खेळाडूंचा विचार करून उभे केलेले असतात.
८) आंधळी कोशिंबीर
             एका खेळाडूने डोळे बांधून इतरांना शिवण्याचा लपंडावासारखा खेळ. वि. का. राजवाडे यांच्या मते कौशाम्बी नगरीतील ‘अंधाकौशिंबी’ या प्राचीन खेळावरून हे नाव आले. हा खेळ घरात वा बाहेर, मर्यादित चौरस वा गोलाकार बागेत खेळतात. खेळाडूंची संख्या नियमित नसते. डोळे बांधलेल्या खेळाडूची दिशाभूल करण्यासाठी प्रथम त्यास गरागरा फिरवितात. नंतर त्याने इतरांपैकी कोणासही शिवणे, चाचपून ओळखणे किंवा आवाजावरून ओळखणे, असे या खेळाचे काही प्रकारभेद आहेत. यांपैकी कोणत्याही प्रकाराने शिवलेला वा ओळखलेला खेळाडू बाद होतो; त्याच्यावर राज्य येते व खेळ पुन्हा चालतो. ‘लंगडी (आंधळी) कोशिंबीर’ या प्रकारात आंधळ्याखेरीज बाकीचे लंगडीने वावरतात. भारताप्रमाणेच चीन, जपान, कोरिया तसेच पाश्चात्त्य देशांतही वेगवेगळ्या नामरूपांनी हा खेळ रूढ आहे. एक प्रासंगिक खेळ म्हणून प्रौढही तो खेळतात.
९) रस्सीखेच
एक क्रीडाप्रकार
            दोन प्रतिस्पर्धी संघ आपापली ताकद अजमावण्याच्या उद्देशाने एक जाड दोर परस्परविरुद्ध दिशांना खेचून धरीत प्रतिस्पर्ध्याला आपल्या हद्दीत ओढण्याचा प्रयत्न करतात. या स्पर्धेसाठी सु. १० ते १२ सेंमी. (४ ते ५ इंच) परिघ असलेला चांगला जाड, वाखाचा मऊ दोर वापरतात. त्याची लांबी ३२ मी. (३५ यार्ड) असते. या दोराच्या बरोबर मधोमध रंगीत फीत-बहुधा निळी बांधलेली असते. या रंगीत फितीच्या दोन्ही बाजूंना २ मी. (६ फुट, ६१/२ इंच) अंतरावर पांढऱ्या फिती बांधलेल्या असतात.

त्या तिन्ही खुणांच्या खाली मैदानावर बरोबर त्याच ठिकाणी खुणा केलेल्या असतात.
स्पर्धा सुरू होताना दोराला असलेल्या फिती व जमिनीवरच्या खुणा एकमेकांसमोर (वरून पाहिले असता) आल्या पाहिजेत. प्रत्येक संघातील पहिल्या खेळाडूने आपली पकड त्याच्या बाजूकडील पांढऱ्या फितीपासून ३० सेंमी. (१२ इंच) अंतराच्या आतच केली पाहिजे. जो संघ प्रतिस्पर्ध्याची जवळची खूण आपल्या बाजूकडील जमिनीवरच्या खुणेच्या अलीकडील बाजूला खेचून आणील तो विजयी होतो. दोन्ही संघांतील नक्की विजयी संघ ठरविण्यासाठी तीन संधी दिल्या जातात.

उच्च दर्जाच्या स्पर्धांसाठी सर्व संघाचे मिळून वजन मोजले जातात. एऱ्हवी कमीत कमी कपड्यांसह वजन घेण्याची पद्धत आहे, तर रस्सीखेचाच्या खेळाडूंचे वजन त्यांचे जाड बूट-मोजे, जर्सी (वरचे जाड कोट) यांसहित घेतलेले असते. साधारणपणे संघाचा वजनगट ५५९ ते ७११·२ किग्रॅ. (८८ ते ११२ स्टोन) या दरम्यान असतो. प्रत्येक खेळाडूचे वजन त्याच्या दंडावर नोंदविलेले असते.

केवळ भारी वजनामुळेच संघ जिंकतो असे नव्हे; तर खेळाडूंच्या दणकट मांड्या, दणकट दंड, दमदारपणा, झटकन होणारी प्रतिक्रिया आणि एकाग्रता, तसेच संघभावना या गुणांच्या जोरावर संघ जिंकू शकतो. उजव्या बाजूला दोर खेचून धरला असता डावा पाय पुढे असतो तोही ३५० च्या कोनात. एक विशिष्ट झटका देऊन एकदम सगळे वळतात व हातातील दोर खांद्यावर घेऊन तोंडे उलट दिशेला करून ओढण्यास सुरुवात करतात. खेचून घेताना प्रारंभी सर्वांच्या उजव्या बगलेखाली दोर असतो. जे डावा हात पकडीसाठी दोराखालून घेतात, ते आपल्या उजव्या बगलेखाली दोर ओढून ठेवतात. शेवटच्या खेळाडूवर बरीच भिस्त असते, तशीच ती पहिल्या खेळाडूवरही असते. शेवटच्या खेळाडूच्या एका खांद्याखालून व दुसऱ्या खांद्यावरून दोर जाऊनही जमिनीवर थोडा दोर लोळत राहिला पाहिजे.

हा शेवटचा गडी बहुधा सर्वांत वजनदार असतो, त्याला ‘अँकरमन’ म्हणतात. (अँकर म्हणजे बोटीचा नांगर, तो जमिनीत रुतविला की बोट हालू शकत नाही. ह्यावरून ही संज्ञा आली आहे). ह्या शेवटच्या किंवा मधील खेळाडूने हेतूपूर्वक बैठक मारून बसणे नियमाच्या विरुद्ध आहे. हा खेळ मैदानाप्रमाणेच आंतरगृहातही (इनडोअर हॉलमध्ये) खेळला जातो. त्यासाठी दणकट गाद्याही वापरल्या जातात. ह्या खेळाचा उगम प्राचीन असावा. चीनमध्ये सुगीच्या दिवसांत मोठमोठे स्फिंक्ससारखे दगड ओढण्याचे काम गुलामांकडून करवून घेतले जाई, तसेच कधी कधी खलाशांना शिडे चढविण्यासाठी दोर खेचावे लागत. भारतामध्येही भारी अवजड तोफा दोरखंडाने ओढण्याचे काम
यांसारख्या कृतींमध्ये ह्या खेळाचा उगम शोधता येईल.
इंग्लंडमध्ये ग्रामीण भागातून आलेला हा खेळ १८८० पासून व्यायामी खेळाच्या (ॲथलेटिक्स) प्रकारात खेळला जाऊ लागला.

१९०० मध्ये ऑलिंपिक क्रीडास्पर्धांत त्याचा समावेश झाला. स्वीडिश ज्ञानकोशात रस्सीखेचीतील पहिला विजय स्वीडन−डेन्मार्कच्या संयुक्त संघाने मिळवला असल्याचे नमूद केले आहे. नंतर अमेरिका व इंग्लंड येथील संघांनी स्वीडनवर विजय मिळवल्याचे दिसून येते. १९२०−३० नंतर हा खेळ ऑलिंपिक क्रीडास्पर्धातून वगळण्यात आला.

इंग्लंडमध्ये १९५८ साली ‘टग ऑफ वॉर’ची संघटना स्थापन झाली. १९७१ पर्यंत २२० संस्था या संघटनेत सामील झाल्या. १९६९ पासून रस्सीखेच खेळाच्या या स्पर्धेत ४ वजनगट आहेत. काही ठिकाणी ६४० किलो व ७२० किलो हे दोनच वजनगट मानतात. रस्सीखेच स्पर्धांची जागतिक स्तरावर नियंत्रण करणारी संघटना ‘इंटरनॅशनल टग ऑफ वॉर फेडरेशन’ ही ऑक्सफर्ड, सरे येथे असून, इंग्लंड, उत्तर आयर्लंड, वेल्स, स्वीडन, हॉलंड, स्वित्झर्लंड व दक्षिण अफ्रिका हे देश तिचे सदस्य आहेत.

तसेच अन्य यूरोपीय देशांत व अमेरिका येथेही या खेळाचा खूपच प्रचार झाला आहे.आपल्याकडे हा खेळ शाळा−महाविद्यालयांच्या स्नेहसंमेलनांतून व अन्य उत्सवप्रसंगी, तसेच गावांच्या जत्रादी उत्सवप्रसंगी मित्रत्वाच्या स्पर्धांमधून खेळला जातो.
१०) लगडी
             लंगडी हा एक भारतीय मैदानी खेळ आहे.

क्रिडांगण
लांबी- १२.१९ मीटर, रूंदी- १२.१९ मीटर, कर्ण- १७.२४ मीटर

खेळाडू
दोन संघाचे प्रत्येकी १२ खेळाडू असतात.
खेळणारे ९ राखीव ३ खेळाडू असतात.

वेळ
प्रत्येकी ५ ते ७ मिनीटांचे ४

डाव.
दोन वेळा लंगडी व पळती.

नियम
लंगडी घालणाराने खेळणारास(पळणारा) बाद केल्यास लंगडी घालणारा संघास १ गुण दिला जातो.

फक्त हातानेच गडी बाद करावा लागतो.
लंगडी घालणाराचा हात अथवा वर धरलेला पाय जमिनीस टेकल्यास लंगडी घालणारा बाद.
बाद झालेला लंगडी घालणारा खेळाडू मैदानाबाहेर गेल्याशिवाय पुढच्या खेळाडूने प्रवेश करु नये.
पळतीचे सर्व गडी बाद झाले तरी वेळ शिल्लक असेल तर पुन्हा बाद झाल्याच्या क्रमाने पळतीचे खेळाडू पळतील.
धावणाराला लंगडी घालणाराने स्पर्श केला तसेच धावणारा मैदानाबाहेर गेला तर तो बाद होतो.
जास्त गुण मिळविणारा संघ विजयी.