गणित दिवस विषयी उपयुक्त पोस्ट
श्रीनिवास रामानुजन (डिसेंबर २२, १८८७:तंजावर - एप्रिल २६, १९२०) भारतीय गणितज्ञ होते.
श्रीनिवास रामानुजन
पूर्ण नाव श्रीनिवास रामानुजन अय्यंगार
जन्म डिसेंबर २२, १८८७
एरोड, मद्रास प्रांत, ब्रिटिश भारत
मृत्यू एप्रिल २६, १९२०
मद्रास, ब्रिटिश भारत
निवासस्थान कुंभकोणम
नागरिकत्व भारतीय
धर्म हिंदू
कार्यक्षेत्र गणित
प्रशिक्षण ट्रिनिटी कॉलेज, केंब्रिज, युनायटेड किंग्डम
डॉक्टरेटचे मार्गदर्शक जी.एच्.हार्डी
ख्याती लांडाउ-रामानुजन स्थिरांक, रामानुजन मूळ संख्या, रामानुजन थीटा फंक्शन
वडील के. श्रीनिवास
आई कोमलताम्मा
पत्नी एस. जानकीअम्मा
रामानुजन हे अलौकिक गणिती होते. रामानुजन यांच्या ध्यानी-मनी-स्वप्नी सतत गणितच असे. झोपेतही बहुधा त्यांचा मेंदू गणिताचाच विचार करत असे. आणि म्हणूनच की काय कोण जाणे पण अनेकदा रामानुजन झोपेतून जागे होताच अतिशय अवघड अशी गणिती सूत्रे लिहून टाकत.
जन्म व संशोधन -
या महान गणितज्ञाचा जन्म डिसेंबर २२, १८८७ रोजी तामिळनाडूतील तंजावर जिल्ह्यात तिरोड या गावी झाला. वयाच्या सातव्या वर्षापर्यंतच त्यांनी अभ्यासात एवढी प्रगती दाखवली की त्यांना कुंभकोणमच्या माध्यमिक शाळेत दाखल करण्यात आले. त्यांच्या असामान्य बुद्धिमत्तेमुळे त्यांना या शाळेत शिष्यवृत्तीही मिळाली. माध्यमिक शाळेत असतानाच ते अनेक प्रमेये आणि गणिती सिद्धान्त सांगत आणि ते ऐकून त्यांचे शिक्षकही चकित होत.
रामानुजन यांचा पहिला संशोधनपर लेख इंडियन मॅथेमॅटिकल सोसायटीच्या नियतकालिकात १९११ साली छापून आला. त्यावेळी त्यांचे वय फक्त तेवीस वर्षांचे होते. या लेखामुळे जगाला त्यांच्या संशोधनाविषयी माहिती झाली आणि संशोधकांच्या वर्तुळात त्यांच्या नावाचा बोलबाला होऊ लागला. १९१३ साली रामानुजन यांनी केंब्रिज ट्रिनिटी कॉलेजच्या प्रो. हार्डी यांच्याशी पत्रव्यवहार सुरू केला. प्रो. हार्डी हे नामवंत गणितज्ञ असल्याने रामानुजमनी त्यांच्याकडून मार्गदर्शनाची अपेक्षा व्यक्त केली होती. त्यांचे पत्र वाचताच रामानुजन हे गणिताचे गाढे अभ्यासक आणि पहिल्या दर्जाचे गणितज्ञ आहेत, असे मत प्रो. हार्डी यांनी व्यक्त केले होते. लवकरच रामानुजनना इंग्लंडला जाण्यासाठी शिष्यवृत्ती मिळाली आणि ते १७ मार्च १९१४ रोजी इंग्लंडला जाण्यासाठी निघाले. १९१४ ते १९१७ या अवघ्या तीन वर्षांच्या काळात रामानुजननी बत्तीस संशोधनपर लेख लिहिले. १९१८ साली रॉयल सोसायटीने त्यांना आपले सदस्यत्व बहाल केले. त्यावेळी ते फक्त तीस वर्षांचे होते. त्यानंतर त्यांना केंब्रिजच्या ट्रिनिटी कॉलेजची फेलोशिप मिळाली. ही फेलोशिप मिळवणारे ते पहिले भारतीय होत.
रामानुजन यांना मिळालेले बहुमान संपादन करा
रामानुजना यांनी एकदा केंब्रिज विद्यापीठातील प्रसिद्ध गणितज्ञ हार्डी यांना एक पत्र लिहले. या पत्रामध्ये गणितातील १२० नव्या प्रमेयांचा समावेश होता. पत्र वाचल्यानंतर हार्डी यांना रामानुजन यांच्या विलक्षण बुद्धीमत्तेचा साक्षात्कार झाला. त्यांनी मार्च १९१४ दरम्यान रामानुजन यांना केंब्रीज विद्यापीठात संशोधनासाठी आमंत्रित केले. २८ फेब्रुवारी १९१८ रोजी त्यांना रॅायल सोसायटीचे सन्माननीय सदस्यत्व बहाल करण्यात आले. ट्रीनीटी कॅालेजमध्ये अध्यापन करणारे ते पहिले भारतीय शिक्षक होते. रामानुजन यांनी गणितात अनेक नविन प्रमेयांचा, पद्धतींचा अंतर्भाव केला. रामानुजन यांच्या गणितातील संशेधनाची तुलना प्रसिद्ध गणितज्ञ युलर किंवा जोकोबी यांच्याशी केली जाते. त्यांना २० व्या शतकाती सर्वोत्तम गणितज्ञ असे संबोधले जाते.
मृत्यू -
१९१९ साली रामानुजन इंग्लंडमधून मायदेशी परत आले. त्यांच्या आयुष्याचे शेवटचे वर्ष हे अंथरूणालाच खिळून गेले. क्षयाची असाध्य व्याधी त्यांना जडली होती. वयाच्या अवघ्या तेहेतिसाव्या वर्षी – एप्रिल २७, १९२० रोजी हे महान गणितज्ञ हे जग सोडून गेले. त्यांच्या निधनाने केवळ भारतीयांचीच नव्हे तर संपूर्ण गणितविश्वाचे नुकसान झाले.
ग्रंथसाहित्य संपादन करा
श्रीनिवास रामानुजम (चरित्र). लेखक : प्रा. जयंत विनायक खेडकर; प्रकाशक भारतीय विचार साधना)
पुरस्कार संपादन करा
श्रीनिवास रामानुजम यांच्या नावे दिलेल्या पुरस्कारांचे धनी==
डॉ. ए.पी.जे. अब्दुल कलाम
आनंदकुमार
गणिती हरिश्चंद्र
श्रीनिवास रामानुजन (डिसेंबर २२, १८८७:तंजावर - एप्रिल २६, १९२०) भारतीय गणितज्ञ होते.
श्रीनिवास रामानुजन
पूर्ण नाव श्रीनिवास रामानुजन अय्यंगार
जन्म डिसेंबर २२, १८८७
एरोड, मद्रास प्रांत, ब्रिटिश भारत
मृत्यू एप्रिल २६, १९२०
मद्रास, ब्रिटिश भारत
निवासस्थान कुंभकोणम
नागरिकत्व भारतीय
धर्म हिंदू
कार्यक्षेत्र गणित
प्रशिक्षण ट्रिनिटी कॉलेज, केंब्रिज, युनायटेड किंग्डम
डॉक्टरेटचे मार्गदर्शक जी.एच्.हार्डी
ख्याती लांडाउ-रामानुजन स्थिरांक, रामानुजन मूळ संख्या, रामानुजन थीटा फंक्शन
वडील के. श्रीनिवास
आई कोमलताम्मा
पत्नी एस. जानकीअम्मा
रामानुजन हे अलौकिक गणिती होते. रामानुजन यांच्या ध्यानी-मनी-स्वप्नी सतत गणितच असे. झोपेतही बहुधा त्यांचा मेंदू गणिताचाच विचार करत असे. आणि म्हणूनच की काय कोण जाणे पण अनेकदा रामानुजन झोपेतून जागे होताच अतिशय अवघड अशी गणिती सूत्रे लिहून टाकत.
जन्म व संशोधन -
या महान गणितज्ञाचा जन्म डिसेंबर २२, १८८७ रोजी तामिळनाडूतील तंजावर जिल्ह्यात तिरोड या गावी झाला. वयाच्या सातव्या वर्षापर्यंतच त्यांनी अभ्यासात एवढी प्रगती दाखवली की त्यांना कुंभकोणमच्या माध्यमिक शाळेत दाखल करण्यात आले. त्यांच्या असामान्य बुद्धिमत्तेमुळे त्यांना या शाळेत शिष्यवृत्तीही मिळाली. माध्यमिक शाळेत असतानाच ते अनेक प्रमेये आणि गणिती सिद्धान्त सांगत आणि ते ऐकून त्यांचे शिक्षकही चकित होत.
रामानुजन यांचा पहिला संशोधनपर लेख इंडियन मॅथेमॅटिकल सोसायटीच्या नियतकालिकात १९११ साली छापून आला. त्यावेळी त्यांचे वय फक्त तेवीस वर्षांचे होते. या लेखामुळे जगाला त्यांच्या संशोधनाविषयी माहिती झाली आणि संशोधकांच्या वर्तुळात त्यांच्या नावाचा बोलबाला होऊ लागला. १९१३ साली रामानुजन यांनी केंब्रिज ट्रिनिटी कॉलेजच्या प्रो. हार्डी यांच्याशी पत्रव्यवहार सुरू केला. प्रो. हार्डी हे नामवंत गणितज्ञ असल्याने रामानुजमनी त्यांच्याकडून मार्गदर्शनाची अपेक्षा व्यक्त केली होती. त्यांचे पत्र वाचताच रामानुजन हे गणिताचे गाढे अभ्यासक आणि पहिल्या दर्जाचे गणितज्ञ आहेत, असे मत प्रो. हार्डी यांनी व्यक्त केले होते. लवकरच रामानुजनना इंग्लंडला जाण्यासाठी शिष्यवृत्ती मिळाली आणि ते १७ मार्च १९१४ रोजी इंग्लंडला जाण्यासाठी निघाले. १९१४ ते १९१७ या अवघ्या तीन वर्षांच्या काळात रामानुजननी बत्तीस संशोधनपर लेख लिहिले. १९१८ साली रॉयल सोसायटीने त्यांना आपले सदस्यत्व बहाल केले. त्यावेळी ते फक्त तीस वर्षांचे होते. त्यानंतर त्यांना केंब्रिजच्या ट्रिनिटी कॉलेजची फेलोशिप मिळाली. ही फेलोशिप मिळवणारे ते पहिले भारतीय होत.
रामानुजन यांना मिळालेले बहुमान संपादन करा
रामानुजना यांनी एकदा केंब्रिज विद्यापीठातील प्रसिद्ध गणितज्ञ हार्डी यांना एक पत्र लिहले. या पत्रामध्ये गणितातील १२० नव्या प्रमेयांचा समावेश होता. पत्र वाचल्यानंतर हार्डी यांना रामानुजन यांच्या विलक्षण बुद्धीमत्तेचा साक्षात्कार झाला. त्यांनी मार्च १९१४ दरम्यान रामानुजन यांना केंब्रीज विद्यापीठात संशोधनासाठी आमंत्रित केले. २८ फेब्रुवारी १९१८ रोजी त्यांना रॅायल सोसायटीचे सन्माननीय सदस्यत्व बहाल करण्यात आले. ट्रीनीटी कॅालेजमध्ये अध्यापन करणारे ते पहिले भारतीय शिक्षक होते. रामानुजन यांनी गणितात अनेक नविन प्रमेयांचा, पद्धतींचा अंतर्भाव केला. रामानुजन यांच्या गणितातील संशेधनाची तुलना प्रसिद्ध गणितज्ञ युलर किंवा जोकोबी यांच्याशी केली जाते. त्यांना २० व्या शतकाती सर्वोत्तम गणितज्ञ असे संबोधले जाते.
मृत्यू -
१९१९ साली रामानुजन इंग्लंडमधून मायदेशी परत आले. त्यांच्या आयुष्याचे शेवटचे वर्ष हे अंथरूणालाच खिळून गेले. क्षयाची असाध्य व्याधी त्यांना जडली होती. वयाच्या अवघ्या तेहेतिसाव्या वर्षी – एप्रिल २७, १९२० रोजी हे महान गणितज्ञ हे जग सोडून गेले. त्यांच्या निधनाने केवळ भारतीयांचीच नव्हे तर संपूर्ण गणितविश्वाचे नुकसान झाले.
ग्रंथसाहित्य संपादन करा
श्रीनिवास रामानुजम (चरित्र). लेखक : प्रा. जयंत विनायक खेडकर; प्रकाशक भारतीय विचार साधना)
पुरस्कार संपादन करा
श्रीनिवास रामानुजम यांच्या नावे दिलेल्या पुरस्कारांचे धनी==
डॉ. ए.पी.जे. अब्दुल कलाम
आनंदकुमार
गणिती हरिश्चंद्र
