एक सर्वसमावेशक ब्लॉग

 कामदा एकादशी ची संपूर्ण मराठीत माहिती   

कामदा एकादशी

        हिंदू कॅलेंडरच्या शुक्ल पक्ष आणि कृष्ण पक्षाच्या काळात एका वर्षात २३ एकादशी व्रत येतात. कामदा एकादशी ही हिंदू दिनदर्शिकेतील पहिली एकादशी आहे. हा हिंदू महिना चैत्र शुक्ल पक्षाच्या 11 व्या चंद्राच्या दिवशी येतो. यावर्षी २३ एप्रिल २०२१ ला म्हणजेच आज हा दिवस साजरा केला जात आहे. ही एकादशी चैत्र शुक्ल एकादशी म्हणूनही ओळखली जाते, ती नवरात्र आणि राम नवमीनंतर साजरी केली जाते

कामदा एकादशी ची कथा

असे म्हणतात की, येथे पुंडरिक नावाच्या सापाचे राज्य होते. हे राज्य खूप वैभवशाली होते. अप्सरा, गंधर्व आणि किन्नर या राज्यात रहायचे. ललिता नावाची एक सुंदर अप्सरा देखील होती. तिचा पती ललितही तिथेच राहत होता. ललित नाग दरबारात गाणी गात असत आणि नृत्य दाखवून सर्वांचे मनोरंजन करत असे. यांचे एकमेकांवर खूप प्रेम होते.

दोघांनाही एकमेकांच्या नजरेत रहायचे होते. राजा पुंडरिक यांनी एकदा ललितला गाणे व नृत्य करण्याचे आदेश दिले. नृत्य आणि गायन करताना ललित आपली अप्सरों पत्नी ललिताला आठवू लागला, ज्यामुळे त्याच्या नृत्य आणि गाण्यात चूक झाली. या बैठकीत कर्कोटक नावाचा एक सर्प देवता उपस्थित होता, त्याने पुंडरिक नावाच्या नाग राजाला ललितच्या चुकीबद्दल सांगितले होते. या गोष्टीमुळे राजा पुंडरिक नाराज झाला आणि त्याने ललितला राक्षस होण्याचा शाप दिला..

यानंतर, ललित अत्यंत विचित्र दिसणारा राक्षस बनला. त्याची अप्सरा पत्नी ललिता खूप दुःखी झाली. ललिता आपल्या पतीच्या मुक्तीसाठी तोडगा शोधू लागली. मग एका ऋषीने ललिताला कामदा एकादशी उपवास करण्याचा सल्ला दिला. ललिता हीने मुनींच्या आश्रमात एकादशी उपवास केला आणि या उपवासाचा संपूर्ण लाभ आपल्या पतीला दिला. उपवासाच्या सामर्थ्याने, ललितला त्याच्या राक्षसी स्वरूपापासून मुक्त केले आणि ते पुन्हा एक सुंदर गायक गंधर्व झाला.

महत्त्व

या दिवशी उपवास ठेवणे हे भगवान विष्णूचे अवतार भगवान श्रीकृष्णाला समर्पित आहे.

अनेक पुराण आणि हिंदू शास्त्रानुसार या दिवशी उपवास केल्याने भाविकांना पुनर्जन्माच्या चक्रातून मुक्त होण्यास मदत होते आणि

ते मोक्ष प्राप्त करतात.

भक्तांना अनेक शाप आणि पापांपासून संरक्षण देखील मिळते.

या व्यतिरिक्त असेही मानले जाते की संतती नसलेल्या जोडप्यांना हा उपवास केल्यावर संतान प्राप्ती होते.

लोकप्रिय मान्यतांनुसार, ज्या जोडप्यांना मुलाची अपेक्षा असते त्यांनी संतान गोपाळ मंत्राचे पठण करावे आणि

परमेश्वराला पिवळी फळे आणि फुले अर्पण करावी.

पूजा कशी करावी?

सकाळी स्नान करा, दिवा लावा, धूप वाला आणि चंदन लावा आणि भगवान विष्णूला अर्पण करा

फुले, दुधाचे पदार्थ, सात्विक अन्न, फळे आणि कोरडे फळे अर्पण करा.

दशमीचा दिवस असल्याने कामदा एकादशीचे व्रत सुरु होते, भक्त सूर्यास्तापूर्वी एकदाच जेवतात, तेही आदल्या दिवशी.

लोक कथा, व्रत कथा ऐकतात आणि मंत्रांचे जप करतात.

भाविकांनी या दिवशी विष्णू सहस्त्रनाम देखील वाचावे.

------------------------------------------

कामदा एकादशी व्रत विधी

------------------------------------------

चैत्र मासातील शुक्ल पक्षातील एकादशीला कामदा एकादशी म्हणतात. कामदा एकादशीला भगवान श्रीविष्णूचे उत्तम व्रत मानण्यात आले आहे. धर्म ग्रंथानुसार कामदा एकादशी व्रत पुण्याने सर्व पापातून मुक्ती मिळते.

* एकादशी मुख्य रूपाने प्रभू विष्णू आणि त्यांचे अवतार यांची पूजा करण्यासाठी योग्य तिथी मानली गेली आहे.

* चैत्र महिन्यातील एकादशी व्रताचे विशेष महत्त्व आहे.

* याने मन शरीर संतुलित राहतं आणि आजारांपासून रक्षा होते.

* पाप, नाश आणि मनोकामना पूर्तीसाठी कामदा एकादशीचे विशेष महत्त्व आहे.

 _*ही एकादशी कष्ट दूर करणारी आणि मनासारखे फळ प्राप्त करून देणारी असल्यामुळे शास्त्रामध्ये ही कामदा एकादशी नावाने ओळखली जाते.*_ 

 *कामदा एकादशीचा व्रत विधी खालीलप्रमाणे आहे...*

*व्रत विधी -*

कोणत्याही कारणास्तव आपण व्रत करण्यात अक्षम असाल तर हे उपाय अमलात आणू शकता:

* अंघोळ झाल्यावर विष्णू किंवा कृष्णाची पूजा करावी.

* दिवसभर सात्त्विक राहावे. मन पवित्र ठेवावे.

* या दिवशी अन्न किंवा गरिष्ठ आहार घेणे टाळावे.

* अधिक वेळ ईश्वर उपासनेत घालावा. 

या दिवशी प्रभू विष्णूंसह कृष्णाची आराधना केल्याचे विधान आहे. या दिवशी कृष्णाची उपासना करून सर्व पापांपासून मुक्ती मिळू शकते. 

*तर जाणून घ्या कशा प्रकारी करावी कृष्ण उपासना:*

* या दिवशी सूर्याला अर्घ्य द्यावे. मग कृष्णाची आराधना करावी.

* कृष्णाला पिवळे फुलं, फळ, पंचामृत आणि तुळस अर्पित करावी.

* नंतर प्रार्थना करावी आणि कृष्ण मंत्राची माळ जपावी.

* दिवसभर हलका आहार, जलीय आहार किंवा फळाहार घ्यावा तर उपास न करता देखील उत्तम परिणाम हाती लागतील.

* एक वेळ उपास ठेवत असणार्‍यांनी दुसर्‍या वेळी वैष्णव भोजन करावे.

* दुसर्‍या दिवशी एखाद्या निर्धन व्यक्तीला अन्न दान करावे.

* हा दिवस ईश्वर भक्ती घालवावा. क्रोध करू नये. खोटं बोलू नये. कोणाला टोचून बोलू नये.

या व्यतिरिक्त काही महापापांपासून मुक्ती हवी असल्यास हे सोपे उपाय देखील करता येतील.

* देवाला म्हणजे कृष्णाला चंदनाची माळ ‍अर्पित करावी.

* नंतर 'क्लीं कृष्ण क्लीं' या मंत्राच्या ११ माळ जपाव्या.

* अर्पित केलेली चंदन माळ नंतर स्वत:जवळ ठेवावी.

* याने प्रसिद्धी आणि यश मिळेल.

हे व्रत शुद्ध एकादशीला करतात. पूर्वदिवशी म्हणजे दशमीला मध्यान्ही जव, गहू आणि मूग यांचा एकवेळ आहार करुन श्रिविष्णूचे स्मरण करावे. 

दुसर्‍या दिवशी एकादशीला प्रातःस्नान व नित्यकर्मे उरकल्यावर 

'ममाखिलपापक्षयपूर्वक परमेश्‍वरप्रीतिकामनाय कामदैकादशीव्रतं करिष्ये ।

असा संकल्प करुन रात्री भगवान श्रीविष्णूची मूर्ती झोपाळ्यावर बसवुन तिच्यासमोर जागर करावा. दुसर्‍या दिवशी पारणे करावे. 

*कामदा एकादशीच्या दिवशी*

 स्नान करून पवित्र झाल्यानंतर संकल्प करून भगवान श्रीविष्णूचे पूजन करावे. श्रीहरिला फुल, फळ, तीळ, दुध, पंचामृत इ. पदार्थ अर्पण करावेत. दिवसभर उपवास करावा.

एकादशी व्रतामध्ये ब्राह्मणाला भोजन आणि दक्षिणा देण्याचे विशेष महत्त्व आहे. 

यामुळे द्वादशी तिथीला ब्राह्मणाला जेवणासाठी आमंत्रित करून दक्षिणा देऊन तृप्त करावे. अशाप्रकारे कामदा एकादशीचे व्रत केल्याने व्यक्तीच्या सर्व इच्छा पूर्ण होतात.

*या एकादशीला पंढरीची वारी करतात. या वारिला 'चैत्रवारी' असे म्हणतात.*

स्रोत : संत साहित्य